Tekstil Bilgi Paylaşım Formu!..

Pamuk

Pamuk 5000 yılı aşkın süredir bilinen ve tekstil hammaddesi olarak kullanılan bir elyaftır. Yunan tarihçisi Herededot M.O. 445 yıllarında yazdığı kitaplarında Hindistan’da gelişmiş bir şekilde pamuk ziraatı yapıldığı ve muhtelif giyim eşyalarının imal edildiğinden bahsetmektedir. Ayrıca eski Mısır mezarlarından çıkarılan mumyaların sarılı olduğu tülbentlerin laboratuarlarda incelenmesinden Ne: 240 iplik ile imal edildiği bilinmektedir. Kristof Kolomp Amerika kıtasını keşfettiğinde Peru ve Meksika’daki yerlilerin pamuğu yetiştirip kullandıklarını tespit etmiştir.

Anadolu’da ise pamuğun tarihi M.Ö. 330 yıllarına kadar dayandığı bilinmektedir. Pamuk ziraatı ve kullanımında 1l.yy’da Selçuklular, 14.yy’da Osmanlılar döneminde büyük gelişmeler olmuştur.

Pamuğun fiziksel parametrelerinin bilimsel olarak araştırılması ve değerlendirilmesi ise sadece 60 - 70 yıllık bir maziye sahiptir. Buna rağmen pamuk üzerinde yapılan araştırmalar gün geçtikçe daha fazla ilgi çekmektedir.Geliştirilen modern ölçüm cihazları, oluşturulan dünya standartları, bitmek tükenmek bilmeyen makina proses ve teknoloji yenilikleri bu bitkinin daha uzun yıllar önemini kaybetmeyeceğini göstermektedir .

2.1. Pamuğun Türk Ekonomisindeki Yeri

Araştırmalara göre yurdumuzda 1984 yılında üretilen 459.000 ton ipliğin 320.000 tonunu pamuk ipliği teşkil etmektedir. Ayrıca ürettiğimiz pamuğun bir bölümü de ihraç edilmektedir.

1984 Yılında 3.1 milyon olarak belirlenen ring iği sayımızın önümüzdeki yıllarda daha artacağı düşünüldüğünde ayrıca open-end rotor iğlerini de ilave ettiğimizde küçümsenmeyecek düzeyde bir tekstil ülkesi olduğumuz görülmektedir. Aynı yıllarda Federal Almanya’da sadece 414.000 ring iği mevcut idi.

Pamuğumuz ve pamuklu tekstil ürünlerimiz dış pazarlarda büyük rağbet görmektedir. Bir çok ülkeler kendi ülke ekonomilerini korumak için tekstil ürünlerimize kota vs. gibi tedbirlerle kısıntı getirmek zorunda kalmışlardır.

Artık Türkiye Avrupa’nın en genç iplik tesislerine sahip önemli bir ülke durumundadır.

2.2. Pamuğun Özellikleri

Pamuk bir tabiat harikası olarak nitelendirilmektedir. “Beyaz Altın” olarak da tanımlanan pamuğun anatomik yapısı şu şekildedir:

Olgunlaşmış bir pamuk lifi şekil 2.1’de görüldüğü gibi 4 tabakadan oluşmaktadır.

Şekil 2.1. Pamuk Lifinin Enine Kesiti

1-En üstte “Kutikula” veya mumlu tabaka adı verilen koruyucu bir oluşum mevcuttur. Çapı sadece 2-3 mikron kalınlığında olan pamuk lifinin yapısında bu tabakanın kalınlığı mikronla ölçülemeyecek kadar küçüktür. Bu kadar ince olan zar tabaka lifin en önemli organların biri olup lifin dayanıklılığını sağlamakta ve onu dış etkenlerden korumaktadır.

2-Üst Kutikula tabakasına sıkı sıkıya bağlı ikinci tabaka ise “Primer çeper” adını taşımaktadır. Burada selülozik karakterde fibriller mevcuttur. Mikroskop altında incelendiğinde bunların karşılıklı birbiri içine giren ve lif eksenine göre spiraller meydana getiren bir yapıda oldukları görülmektedir.

3-“Sekonder çeper” adını verdiğimiz üçüncü tabaka ise saf selülozik fibrillerden meydana gelmekte ve kesitte halkalar üst üste oluşmuş tabakalardan teşekkül etmektedir.

4-Son olarak pamuk lifinin ortasında “Lumen” adı verilen kısmen lifin kesitine benzeyen ve kısmen ince bir çizgi halinde görülen bir boşluktur. Pamuğun oluşması ile birlikte küçülen bir yapıya sahiptir.

İşte bu olağanüstü yapısından dolayı pamuk tam olarak taklit edilememektedir. Oluşumunun % 94 - 99’u selülozdur.

Pamuk giyim ve kullanım eşyası olarak çok olumlu özelliklere sahiptir. Suni ve sentetik elyaf türleri ile karıştırıldığında ise çok daha üstün vasıflı ürünlerin elde edilmesi mümkün olmaktadır .

2.3. Pamuğun Kusurları

Pamuk her şeyden önce bir bitkidir. Her bitkide olduğu gibi tabiat olayları ile sıkı sıkıya ilişki içindedir. İnsan yapısı elyafların yeknesaklığına karşılık pamuk elyafının kalitesi büyük çapta toprak, tohum, ısı, rutubet, sulama, yağmur gibi tabiat olayları ile yakından ilgilidir.

Bir tarlanın bitişik iki dönümü arasında, yanyana iki koza, bir kozanın içindeki iki ayrı çekirdeğe bağlı lifler ve hatta tek lifin bir ucu ile diğer ucu arasında farklılıklar olabileceği bilinmektedir.Şu halde pamuğun kalitesini tespit etmek için çok dikkatli olmak gereği ortaya çıkmaktadır.

Pamuk bugün uluslararası kabul edilmiş standart numune alma usulleri ile ve standart laboratuar şartlarında analiz edilmekte, bulunan ortalama değerler üzerinden işlem görmektedir.

2.4. Pamuğun Sınıflandırılması

Pamuğun sınıflandırılması halen çeşitli şekillerde yapılmaktadır. Bu sınıflandırmalarda göz önüne alınan parametreler şunlardır;

1- Renk

2- Elyaf Boyu

3- Çırçırlama Durumu

4- Yabancı madde miktarı

5- İncelik derecesi

6- Mukavemet

  Avrupa borsaları aralarında mutabakata vararak A.B.D’de uygulanan sınıflandırmayı uluslararası standart olarak kabul etmişlerdir.

2.4.1. Rengine Göre

a)-Beyaz

b)-Hafif Benekli

c)-Benekli

d)-Hafif Sarı

e)-Sarı Lekeli

f)- Hafif Gri

g)-Gri

2.4.2. Elyaf Boyuna Göre

Pamuk lifleri uzunluklarına göre de sınıflandırılabilir. Aşağıdaki tabloda pamuk liflerinin “inç” ve “mm” cinsinden uzunluklarına göre sınıflandırılması gösterilmiştir.

Tablo 2.1. Pamuk Liflerinin Uzunluklarına Göre Sınıflandırılması

2.4.3  Çırçırlama Durumuna Göre

a)- Rollargın (Merdaneli)

b)- Sawcın (Testereli)

2.4.4 Yabancı Madde Miktarına Göre

Pamukta yabancı madde çırçırlanmış pamuğun içerisindeki çiğit kırıntısı, yaprak kırıntısı, toz vs.dir. Yabancı madde miktarının fazla olması değerinin düşmesine sebep olur. Yabancı madde tespiti Shirley – Analyser cihazıyla yapılır. Bu aletle yabancı maddeler ayrılarak oranları tespit edilir.

Tablo 2.2. Pamuğun İçerdiği Yabancı Madde Miktarına Göre Sınıflandırılması

2.4.5 İncelik Derecesine Göre

Elyafın incelik derecesi mikroner olarak ifade edilir. Aşağıdaki tabloda da pamuk liflerinin inceliklerine göre “mikroner” cinsinden sınıflandırılması gösterilmiştir.

Tablo 2.3. Pamuk Liflerinin İncelik Derecesine Göre Sınıflandırılması

2.4.6 Elyaf Mukavemetine Göre

Pamuk liflerinin mukavemeti “Presley” değeri ile ifade edilir. Tablo 2.4’ de pamuk liflerinin presley değerine göre sınıflandırılması gösterilmiştir.

Tablo 2.4. Pamuk Liflerinin Presley Mukavemet Değerlerine Göre Sınıflandırılması

Ayrıca elyaf mukavemetini, gr/tex olarak belirleyen ve elyaf kopma yüzdesini de veren Stelometer aleti de vardır. Stelometerle yapılan elyaf mukavemeti kontrolleri elyafın gr/tex olarak mukavemetini ve kopma anındaki uzama yüzdesini verir. Kopma uzaması değerlendirmesi ise Tablo 2.5’ de gösterildiği şekildedir.

Tablo 2.5. Pamuk Liflerinin Kopma Uzamasına Göre Sınıflandırılması (gr/tex)

2.5. Türkiye’de Yetişen Pamukların Sınıflandırılması

Çırçırlama, incelik, mukavemet, yabancı madde yönünden ayrıı sınıflandırmalar kullanılır. Bunlara ilave olarak Bölge Rollargin Standartları kullanılır.

Tablo 2.6. Türkiye’ de Yetişen Pamukların Sınıflandırılması

Hafif benekli sınıflaması sadece extra ve St.6 kalitelerinde yoktur. Diğer kalitelerde standartların yanına H.B rumuzu konarak ifade edilir [3].

Puanlama pamuğun kalite ve karakterine tesir eden faktörlere göre tespit edilen 71 den 100 kadar rakamlarla ifade edilen bir değerlendirmedir. Puanlamayı hali hazırda ticaret vekaleti tespit etmektedir.Savcın pamuklarda Çukurova ve Ege ayırımı yoktur. Kaliteler Çukurova standardının aynıdır.

Pamuğun bünyesindeki rutubet miktarı da önemlidir. Pamuktaki rutubet normal ticari uygulamalarda ve bütün borsalarda kabul edilen % 8,5 nem miktarını geçmemelidir. Pamuk balyalarının altlarına ızgara konulmadan istiflenmesinden, açıktaki pamukların üzerlerinin örtülmeyip ıslanmasından, fazla ıslanmış pamukların kurutulmadan istiflenmesinden ve istif ambarlarının uygun olmamasından (ambarların akması, aşırı rutubetli olması vs.) pamukta çürüme meydana gelir. Bu çürümüş pamuğa AVARYA denilir. Bu gibi avaryalı pamuklar işletmede tespit edildiğinde mal sahibi ile mutabakata varılarak esas kilodan tenzil edilir.

2.6. Pamuğun İplik Yapılabilirliğini Etkileyen Parametreler

Pamuğun iplik yapılabilirliğini etkileyen ve ölçülebilen başlıca özellikleri şunlardır

a- Elyaf Uzunluğu - Johannsen Zweigle tarağı ölçümü

Ticaret efektif uzunluk = Fibrografa göre % 2,5 SL.

b- Ortalama elyaf uzunluğu - J.Z.e göre ortalama uzunluk =fibrograf’a göre % 50 SL.

c- Homojen - Fibrografa göre uniformity ratio

d- Presley -Elyaf mukavemeti

e- Micronaire -Elyaf inceliği

f-Olgunluk

g-Temizlik

Pamuğun bu parametreleri göz önünde bulundurularak iplik işletmeleri için pamuk seçimi yapılır.

• Önceki
• Sonraki