USTER HVI SPECTRUM

Uster Afıs Pro 2, Uster Hvı Spectrumum yerini almak için geliştirilmemiştir. Her iki cihazda lif özelliklerini anlamak ve yorumlamak için birbirini tamamlayıcı olarak üretilmiştir. Uster HVI spectrum ile lifin incelik, uzunluk, olgunluk, üniformite, kısa elyaf oranı, elastikiyet,  nem, parlaklık, sarılık gibi lif özelliklerini tespit etmektedir.

Numune hazırlanması, önce numune hakkında bilgiler kodlanır. Sonra yaklaşık olarak 10 gram numune cihazın hassas terazisine konur. Cihaz tartım işlemini gördükten sonra bu numune incelik tayini için Microner cihazına yerleştirilir. Bu yapılan işlem sadece inceliği belirlemek içindir. Daha sonra aynı numuneden iki parçaya bölünerek (yeterli miktarda olması gerek) cihazın iki gözenek kısmına yerleştirilir ve test başlatılır. Sonuçlar yazıcıdan tablo şekline alınır. Tabloda bulunan değerle aşağıda sırasıyla anlatılıp gerekli aralıklar tablo şeklinde verilecektir.

Aşağıdaki tablo verilerini USTER HVI SPECTRUM ile belirlemek mümkündür.

İNCELİK (Mic)

İncelik, lifin kalite ve karakterini tayin eden önemli bir husustur.Tekstil liflerinin kendine özgü kesitleri vardır. Bu kesitler yuvarlağa yakın olsa da hiçbirinde tamamen yuvarlak bir kesit görülmez. Liflerin inceliği çap genişliğine bağlı olarak değişir. Bu çap liflerin bir çoğunda mikronla ifade edilecek kadar küçük olur. Bundan başka özellikle doğal liflerin bazılarında uzunluk ve incelik arasında bir orantının olduğu görülür. Sentetik liflerde böyle bir durumdan söz edilemez. Pamuklularda uzunluktan sonra en çok aranan  özelliklerden biri inceliktir. Liflerde uzunluk ve inceliğin bilinmesi bu liflerden kaç numara kalınlıkta iplik yapılabileceğini tahmin etmeye yarar. Uzunlukları aynı olduğu halde incelikleri değişen liflerden elde edilen iplik numaraları birbirinden farklı olur. İnce liflerden ince iplik elde edilir. Lif inceliği yalnız iplik numarasını saptamaya değil, aynı zamanda o ipliklerden yapılacak kumaşların görünüm ve tuşesini de  etkiler. Micronerin mtex dönüşümü aşağıda verilmiştir.

Mtex = 0.001 [mg/m]              (mtex)  x 0.009=denye

Microner =(mikrogram/inç) x 39,4 = mtex

Aşağıdaki tabloda ham pamuk için Microner(incelik) indeksi için miktarı için bazı genel aralıkları göstermektedir.

OLGUNLUK (Mat)

 Pamuk liflerinde olgunluk  derecesi, pamuk lifleri içinde en  önemli ve en önde gelenidir. Olgunluğun lif mukavemeti ve inceliği ile yakından ilgisi  vardır. Olgunluk pamuk lifinin sekonder çeperinin kalınlığı selülozun  fazla olup olmaması ile ilgilidir. Olgun liflerin çeperleri kalın olduğundan serttir. Olgun pamuk elle tutulduğunda sert ve gergin, olgunlaşmamış  lifler ise yumuşak görülür. Olgunlaşmamış lifler küme halinde iken birbirine paralel halde bulunmakta çırçırlama işleminde kırılmakta birbirlerine dalaşarak nopeler oluşturmaktadır. Bu nedenle herhangi bir pamuk lifinde nopelerin  çok olması pamuğun olgunlaşmadığını gösterir. Olgunlaşmamış pamuk lifini üretim sırasında şu hatalar  görülür.

-          lif kırılmaları

-          kısa lif oranı  artışı

-          tarak makinesi ve tarama  esnasında neps oluşur

-          baskı silindirlerine sarılma

-          uster ve CV değerinin yükselmesi

-          kopuşların  artması

-          düşük iplik mukavemeti

-          kötü iplik görünümü

-          aktarma işlemlerinde anormal kopuşlar

-          farklı boya alma özelliği dolayısı ile boyama problemleri

kötü kumaş  görünümüne sebep olur. Aşağıdaki tabloda ham pamuk için Maturity ( olgunluk) indeksi için miktarı için bazı genel aralıkları göstermektedir.

UZUNLUK (Len)

Yukarıda elyaf uzunluğu hakkında gerekli bilgi verildiğinden burada tekrar açıklama yapılmadı.Lif uzunluğunun etkiler;

ü  İplik  eğirme limitine etki eder.(yapılabilecek en uygun, en ince iplik inceliği) uzun liften ince iplik elde edilir.

ü  iplik mukavemetine etki eder. Uzun liflerin sürtünmesi fazladır ve mukavemeti yüksektir.

ü  iplik düzgünsüzlüğüne etki eder. Uzun lifler kısa lifleri taşır.

ü  İplik tutumuna etki eder. Uzun liflere az büküm vererek yumuşak bir tutum elde edilebilir.

ü  İplik parlaklığına etki eder.

ü  İplik tüylülüğüne   etki eder.

ü  İplik üretim miktarına etki eder. Uzun lifte kopuş sayısı az olur. Böçylece üretim artar. Pamuk iplikçiliğinde 4-5mm’nin altındaki lifler döküntüye geçer.

Lifler ne kadar uzun olurlarsa ve iplik içinde ne kadar uzun mesafede sarılırlarsa ipliğe herhangi bir kuvvet uygulandığında lifler arasındaki çekim o kadar güç olur ve mukavemet artar. Bu nedenle kaliteli üretim yapan işletmeler satın aldıkları hammaddeleri seçerken aynı cins liflerin içinden en uzun liflere sahip partileri tercih ederler.

UNİFORMİTE (Unf)

Aşağıdaki tabloda ham pamuk için Uniformity ( uniformite) indeksi için miktarı için bazı genel aralıkları göstermektedir.

KISA ELYAF MİKTARI (SFI)

Yukarıda gerekli açıklama yapıldığından dolayı tekrar bir açıklama gereği görülmemiştir. Genellikle kısa elyaf oranını düşük olması istenir.

ELYAF MUKAVEMETİ (Str)

Liflerde bu özellik herhangi bir basınca maruz kalan lifin, ipliğin veya mamulün kopuncaya kadar karşı koyduğu dayanma gücünü gösterir. Bu hal değişik maddelerde muhtelif şekilde ifade edilmekle beraber sağlam bir ipliğin ve dolayısı ile sağlam bir mamulün elde edilmesi için sağlam ve mukavemeti yüksek lif kullanılması gerektiğini ortaya koyar. Çeşitli tür ve soylara mensup lifler arasında oldukça büyük farklar vardır. Bunun yanında aynı türe ait lifler arasında bile farklı mukavemetin bulunduğu görülür.

Liflerde mukavemet kalıtsal bir özelliktir. Çeşitli liflerin bir kısmı yeterli bir mukavemete sahip olmadıkları için dokuma endüstrisinde hammadde olarak kullanılmazlar. Bu nedenle hammaddeyi doğrudan    doğruya imalata almadan önce veya elde edilen mamulü kullanmadan önce mukavemet denemelerine tabi tutmak gerekmektedir. Her tekstil lifinin belirli bir minimum mukavemeti bulunmaktadır. Lifler, değişik proses safhalarında mamul malın tüm yaşamı boyunca çeşitli zorlamalarla karşılaşırlar. Proses sırasında zayıf lifler kırılır ve dolayısı ile işlem zayiatı artar. Bunlardan yapılan iplikler zayıf olurlar.

Dokumacılıkta sağlam bir ipliğin, dolayısı ile sağlam bir mamulün elde edilmesi için sağlam ve mukavemeti yüksek liflerin kullanılması gerekir. Fakat hemen belirtmek gerekir ki  bir ipliğin mukavemeti  hiçbir zaman kendisini oluşturan tek liflerin mukavemet toplamına eşit değildir. İplik mukavemeti liflerin birbiri üzerinden kaymasından ve kolaylıkla sıyrılmasından ileri gelen azalmadan dolayı bu, toplam mukavemetin ancak ¼’ü veya 1/5’i kadardır.

Aynı zamanda ortam şartları da mukavemete etki etmektedir. Nem miktarı ve ortamın sıcaklığı da göz önünde bulundurulmalıdır. Pamuk liflerinde rutubet artışı dolayısı ile mukavemet ve uzama % değerleri artmaktadır.

Lif mukavemetinin azalması aşağıda sıralanan problemlerin ortaya çıkmasına sebep olur.

-          Lif kırılmaları

-          Toz oluşması

-          İplik kopuşlarının artması

-          Lif zayiatının fazlalaşması

-          Eğrilebilme sınırının düşük olması

-          İplik mukavemetinin yetersiz kalması nedeni ile ileri kademelerde zorlukların çoğalması.

Rotor iplikçiliğinde lif mukavemeti, rotor devir sayısı arttıkça daha fazla önem kazanır. Çünkü yüksek devirle çalışan rotorlarda iplik gerilimi daha fazla olur. Aşağıdaki tabloda ham pamuk için Strength (mukavemet)  indeksi için miktarı için bazı genel aralıkları göstermektedir.

ELASTİKİYET (Elg)

Liflerin elastik uzama özellileri son derece önemlidir. Tekstil lifleri uzayabilmelidir. Aksi  takdirde lif kırılır, kopar. Bu nedenle liflerde belirli bir miktar uzama aranır. Çok fazla elastik uzamalar yararlı  değildir. Böyle lifler cer makinesinde çekilemezler. Lifler tabii halde iken herhangi bir kuvvet çekimine maruz kalırlarsa kopmadan önce az veya çok uzamak sureti ile bu kuvvete karşı koymaya çalışırlar. Bu kuvvet kopma olmadan önce kalkacak olursa lifler tekrar eski hallerini almaya çalışacaktır. Bu özelliğe elastikiyet veya esneklik denir. Giyim eşyalarının imalinde kullanılacak liflerin elastikiyet  derecesi bakımından iyi bir özellik arz etmesi istenir. Elastikiyeti az olan hammaddeden yapılan kumaşlar vücudun diz ve dirsek kısımlarında kabarıklık, potluk meydana getirir. Pamuk lifinin elastikiyet katsayısı 0.5 gram/denye’dir.  Lif boyunca  %1 oranında uzamayı sağlayan kuvvete elastikiyet katsayısı denir ve gram/denye olarak ifade edilir.

Aşağıdaki tabloda ham pamuk için Elongation (elastikiyett)  indeksi için miktarı için bazı genel aralıkları göstermektedir.

ELYAFTA NEM MİKTARI (Moist)

Pamuk elyafında belirli miktarda (ticari nem) nem istenir. Çünkü nem oranının fazla olması yapılacak ölçümlerde mukavemetin elastikiyet gibi sonuçların sağlıklı olmamasına sebep olur. Örneğin nem miktarı fala olan bir pamuk elyafının mukavemeti yüksek olur.

Aşağıdaki tabloda ham pamuk için Moisture (Nem)  indeksi için miktarı için bazı genel aralıkları göstermektedir.

PARLAKLIK, SARILIK, RENK SINIFI

Pamukların rengi kalıtsal bir özelliktir. Pamuklarda en çok beyaz, çok beyaz, krem, koyu krem, esmer ve hafif yeşilimtırak renkler  görülür. Pamuklarda parlaklık renk gibi kalıtsal bir özelliktir. Parlak pamuklar ipek görünümü verirler ve iplikçiler tarafından tercih edilir. Bir pamukta parlaklık, lif yüzeyi üzerine düşen ışığın muhtelif şekilde yansıması ile meydana gelir.

Parlaklık , sarılık, renk tablosundan bakılarak pamuğun rengi hakkında karar verilir.

SCI = Eğrilebilirlik katsayısı aşağıdaki formülden hesaplanır ve bize elyafın eğrilebilirliği hakkında bilgi verir.

SCI=-414,67+2,9Xmuk.-9,32Xincelik+49,17Xuzunluk(inç)+4,74xuniformite+0,65xRd+0,36x+b